در شیمی دهم دبیرستان، موضوع جو زمین و لایه‌های آن به‌عنوان یکی از مباحث پایه مطرح میشود. در این متن قصد دارم علاوه بر معرفی لایه‌های جو، به تفاوت ترکیب شیمیایی هر لایه و نقش آنها در پدیده‌های جوی و زیست‌محیطی بپردازم.
جو زمین عمدتاً از نیتروژن (۷۸ درصد)، اکسیژن (۲۱ درصد)، و مقادیر کمی از آرگون، دی‌اکسید کربن، و گازهای کمیاب تشکیل شده است. اما این ترکیب در لایه‌های مختلف به دلیل شرایط فیزیکی و شیمیایی متفاوت، تغییر میکند.
استفاده از گلوکز نشاندار یکی از روش‌های مهم و کارآمد در تشخیص و شناسایی سلول‌های سرطانی است. این روش بر اساس یک ویژگی منحصر به فرد سلول‌های سرطانی به نام "اثر واربورگ" عمل میکند.
اکسیدهای فلزی محلول در آب را اکسیدهای بازی و اکسیدهای نافلزی محلول در آب را اکسیدهای اسیدی می نامند، زیرا از واکنش آنها با آب به ترتیب باز و اسید تولید میشود.
- تنها هشت اکسید فلزی (از گروه اول و دوم) در آب انحلالپذیر بوده و تولید باز میکنند. ← سایر اکسیدهای فلزی تولید باز نمیکنند.
هلیم و کاربردهای آن
- در کره زمین به مقدار خیلی کمی یافت میشود (مقدار ناچیزی از آن در هوا و مقدار بیشتری در لایه های زیرین پوسته زمین وجود دارد).
- از واکنشهای هسته ای صورت گرفته در اعماق زمین تولید میشود.
- پس از نفوذ به لایه های زمین وارد میدانهای گازی میشود (حدود 7 % حجم مخلوط گاز طبیعی را تشکیل میدهد).
هواکره لایه لایه است و ویژگیهای هر لایه با لایه بعدی متفاوت است.
- هواکره بر حسب تغییر دمای آن به چهار لایه تقسیم میشود.
- روند تغییر دما در هواکره منظم نبوده و در چهار لایه با افزایش ارتفاع، دما به ترتیب کاهش، افزایش، کاهش و نهایتا افزایش مییابد.
- تغییرات آب و هوای زمین در لایه تروپوسفر که نزدیکترین لایه زمین است و در فاصله 12-11 کیلومتری از سطح زمین قرار دارد تعیین میشود. در این لایه با افزایش ارتفاع، به ازای هر کیلومتر دما 6C° کاهش مییابد و در نهایت به 55- C° میرسد.
گازها به میزان اندکی در مایعات حل شده و محلول ایجاد میکنند.
- عوامل موثر بر انحلالپذیری گازها در آب:
1) قطبی بودن گاز: مولکول آب گشتاور دوقطبی بالایی دارد و از آنجایی که شبیه، شبیه را در خود حل میکند، هر چه مولکول گاز قطبیتر باشد، انحلال آن در آب بیشتر است. همچنین انحلالپذیری گازهایی نظیر NH3 است که توانایی تشکیل پیوند هیدروژنی با مولکول آب را دارند بیشتر از گازهایی نظیر CO2 که از این خاصیت برخوردار نیستند.
2) جرم و حجم مولکولهای گاز: با افزایش جرم و حجم یک گاز، انحلالپذیری آن در آب افزایش مییابد.
